RVO | Klimaatadaptatie - Maatregelen

Een groene gevel zorgt ervoor dat gevels (en daarmee huizen) minder opwarmen bij hitte, en bijdragen aan verkoeling door verdamping van water. Er zijn een aantal typen gevelbeplanting:

• Zelfhechtende klimplanten die zichzelf vasthechten aan muren.
• Klimplanten die een constructie zoals een pergola nodig hebben om omhoog te groeien.
• Planten in bakken die aan de muur of vanaf een dak of een balkon langs de gevel groeien.

Een geveltuin is eenvoudig te realiseren door een rij tegels langs de gevel aan de straatkant te verwijderen, en daar (klim)planten in te poten. Zo kan regenwater in de grond infiltreren en wordt biodiversiteit bevorderd.

Bewoners die hun tuin niet betegelen, maar vol zetten met planten en waterdoorlatende verharding, hebben minder last van overtollig regenwater en hitte. Ook zijn groene tuinen een belangrijke stimulans voor stedelijke biodiversiteit en een gezonde bodem.

In plaats van een stenen of houten schutting als erfscheiding te gebruiken, is het natuurvriendelijker om een haag te plaatsen. Denk hierbij aan laurier, taxus, coniferen of hulst.

Bomen zijn een belangrijke bron van schaduw en verkoeling. Ze kunnen geplaatst worden langs zogenaamde schaduwroutes door een stad, en zorgen via verdamping voor extra verkoeling. Door inheemse soorten te kiezen, kan ook de plaatselijke fauna profiteren.

Een gezonde bodem zit bomvol leven: micro-organismen, wormen, wortels, enzovoorts. Gezonde bodems zijn beter in staat om water te laten infiltreren en vast te houden. Bodemleven kan gestimuleerd worden door organisch materiaal toe te voegen, zoals compost, grasmaaisel, houtsnippers, humusrijke grond en mest.

Veel vogel- en vleermuissoorten, evenals insecten, worden gehinderd in hun voortplanting door een gebrek aan geschikte nestvoorzieningen. Door deze in te metselen in nieuwbouwwoningen, of door nestkasten en insectenhotels op te hangen in de buurt van voedselvoorzieningen, kunnen deze dieren een stimulans krijgen en wordt biodiversiteit versterkt.

Veel regenwater dat in Nederland valt, wordt direct afgevoerd naar het riool. Dat is zonde, want dit water is heel geschikt voor de tuin en voor aanvulling van het grondwater. Daarnaast kan een te veel aan water voor regenwateroverlast zorgen in geval van een piekbui. Het installeren van een regenton of regenschutting, of het afkoppelen van de regenpijp naar het riool, kan dit voorkomen.

Om regenwateroverlast in huizen en kelders te voorkomen, is een slim ingerichte straat van groot belang. Drempels, een verdiepte straat of juist mogelijkheid tot overstroming in bermen en wadi’s zijn hier mogelijke oplossingen voor.

Zowel muren als bestrating in een stad kunnen behoorlijk opwarmen tijdens een hete zomerdag. Door voor lichtgekleurde materialen te kiezen met een hoge albedo waarde, warmen deze minder op en stralen ze dus ook weer minder warmte uit naar de omgeving. Daarnaast leveren ook de doorlatendheid van water en lucht van het materiaal hier een belangrijke bijdrage aan.

Waterdoorlatende verharding zijn alle vormen van poreus materiaal waar water doorheen kan. Voordelen hiervan zijn dat het regenwater in de bodem kan wegzakken, dat het grondwater wordt aangevuld en het riool wordt ontlast.

Door zonwering boven de ramen van een gebouw aan te brengen, wordt warmte op de meest effectieve manier buiten het gebouw gehouden. Dit kan door middel van screens of zonneschermen, maar ook door natuurlijke zonwering van groene gevels of bomen.

Groene daken zijn er in vele vormen en maten. Wat je aan groen op een dak kunt realiseren, hangt af van de sterkte van dat dak, je budget en de mate waarin het groen onderhoudsvrij moet zijn of juist wat weelderiger mag zijn. Groene daken vangen water op dat hergebruikt kan worden, zorgen voor verkoeling en dragen bij aan biodiversiteit.

Het is verstandig om voldoende groene, koele plekken te realiseren in een stedelijk gebied, zodat bewoners verkoeling kunnen zoeken op hete dagen. Dit wordt meestal gerealiseerd in de vorm van een park, maar ook openbaar groen zoals wadi’s en stadsbossen zijn geschikt. Als richtlijn wordt aangehouden dat er groene plekken van minimaal 200m2 aanwezig moeten zijn op maximaal 300m afstand van elke willekeurige woning in de stad.

Het is verstandig om hoofdroutes in een stad op een koele manier in te richten met veel schaduw. Denk hierbij aan routes van en naar voorzieningen voor kwetsbare groepen, zoals verzorgingstehuizen en kinderdagverblijven en verblijfsplekken als scholen(pleinen), sportvelden en bushaltes. Schaduw is afhankelijk van de grootte van bomen en de aanwezige bebouwing. De schaduw in een nieuw ontwikkeld gebied verandert dus naarmate een ontwikkeling vordert en bomen verder volgroeit raken.

In plaats van een speelveld te maken vol stoeptegels en een paar klimrekken, is het ook mogelijk om groene speelnatuur te realiseren. Denk hierbij aan bomen om in te klimmen, zand en water om mee te spelen, een grasveld met reliëf om in te rollen en klimrekken van hout in plaats van metaal en plastic.

Wadi´s zijn greppels met een waterdoorlatende bodem, vaak beplant met gras. Bij een wadisysteem stroomt het water van daken en wegen niet in de riolering, maar via bovengrondse goten en/of greppels in de wadi. Natuurvriendelijke wadi´s met veel inheemse vegetatie zorgen daarnaast voor een significante bijdrage aan de biodiversiteit in een wijk, en hoeven daarnaast veel minder vaak gemaaid te worden.

Bij een nieuwbouwontwikkeling kan er voor gekozen worden om meer stromend water in het gebied aan te leggen. Dit zorgt voor extra verkoeling en meer biodiversiteit in de buurt, en kan daarnaast veel overtollig regenwater opvangen.

Infiltratiekratten en -putten zijn toepasbaar voor individuele woningen, maar ook voor hele stadswijken. Ze worden ondergronds geplaatst en zijn bedoeld om regenwater op te vangen en langzaam te laten infiltreren in het grondwater.

Onder wegen en ander verhard oppervlak liggen vaak al allerlei kabels en buizen. Hierbij is het mogelijk om bij aanleg van een nieuwe weg een extra holle constructie aan te leggen, waar water in geborgen kan worden tijdens hevige regenval.

Door pleinen aan te leggen die lager liggen dan hun omgeving, kan regenwater tijdens een hevige bui naar het lagergelegen plein stromen en daar tijdelijk opgeslagen worden. Zo wordt regenwateroverlast in huizen en kelders voorkomen.

Bij een sterk verstedelijkte omgeving is het soms goedkoper om niet te kiezen voor regenwaterberging in de stad, maar daarbuiten. Door goede waterwegen aan te leggen naar het landelijk gebied, kan water snel afgevoerd worden en in een piekberging op landelijk gebied worden opgeslagen. Daar kan het na verloop van tijd afgevoerd worden naar het oppervlaktewater, of langzaam infiltreren in het grondwater.

Een retentiedak, of blauw dak, heeft als primaire functie het bergen van water. Afhankelijk van de hoeveelheid water die geborgen moet kunnen worden, moet de maximale dakbelasting daarop worden aangepast. Opgevangen water kan langzaam worden afgevoerd na een heftige regenbui, bijvoorbeeld door het in de bodem te infiltreren, door verdamping en door afvoer naar riool- en oppervlaktewater.

In sommige laaggelegen gebieden in Nederland is het zinvol om, wanneer er een nieuwe wijk gebouwd wordt, het bouwvlak integraal op te hogen. Dit neemt veel risico’s bij overstromingen weg. Vitale en kwetsbare infrastructuur zoals elektriciteitskasten en wegen liggen dan bijvoorbeeld hoger, en huizen overstromen minder snel.

Waterberging onder gebouwen wordt vaak aangelegd als een combinatie met parkeergelegenheid. Hierbij worden bijvoorbeeld restruimten in de parkeergarage zoals de ruimte onder de in- en uitritten, ingezet als reservoir.